Α' Βυζαντινή περίοδος & Αραβοκρατία

   Κατα την Α΄ Βυζαντινή περίοδο, αν και το ''πολισμάτιον'' (μικρή πόλη) του Ηρακλείου συνεχίζει να υπάρχει, δεν φαίνεται να διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στα δρώμενα του νησιού.

   Μητρόπολη της Κρήτης, συνεχίζει να είναι η Γόρτυνα, που εξυπηρετείται απο τα λιμάνια του Λέντα και της Λασσαίας, ανατολικά των Καλών Λιμένων.

   Στη δυτική πλευρά της λιμενολεκάνης του Ηρακλείου, δεν έχουν εξακριβωθεί, αλλά εικάζονται κάποιες παρεμβάσεις μικρής κλίμακας, ίσως  με στόχο το κλείσιμο του μικρού ορμίσκου απο βόρεια.

   Η έξαρση των πειρατικών επιδρομών κυρίως απο Άραβες κατά την ίδια περίοδο, λειτούργησε σίγουρα αρνητικά ως προς την ανάπτυξη των ακτών του νησιού.

   Στην χρονική περίοδο αυτή άλλωστε, τοποθετείται η δημιουργία πλήθους χωριών και οικισμών της ενδοχώρας, γεγονός που καταδεικνύει την πρόθεση των κατοίκων του νησιού να εγκαταλείψουν τις ακτές και να κινηθούν προς το εσωτερικό του νησιού, αναζητώντας οχυρώτερες ή αθέατες απο τη θάλασσα θέσεις.

 Αραβοβυζαντινή ναυμαχία, με τους Βυζαντινούς να εκτοξεύουν

''Υγρό Πυρ'' εναντίον  των  Αράβων.  (https://en.wikipedia.org)

   Ίσως μάλιστα ο θρύλος που έχει φυσική υπόσταση και θέλει τον Κρητικό με την πλάτη στραμμένη στη θάλασσα, να ξεκινά απο τα  χρόνια της Α' Βυζαντινής περιόδου και πάντως, σίγουρα σχετίζεται με την έξαρση των πειρατικών επιδρομών, οι οποίες εξελίχθηκαν σε μάστιγα για όλο το Αιγαίο, για περισσότερο απο 1.000 χρόνια.!

  Πολλοί ιστορικοί πιστεύουν σήμερα, οτι το Ηράκλειο ερημώθηκε κατά την παραπάνω περίοδο, ενώ άλλοι θεωρούν οτι έστω και συρρικνωμένο συνέχισε να κατοικείται.

  Εκεί που συνφωνούν όλοι, είναι οτι η Αραβική κυριαρχία στη  Κρήτη, ξεκίνησε με την κατάκτηση του Ηρακλείου. Η παράδοση μάλιστα θέλει τους Άραβες να κινήθηκαν στοχευμένα προς το Ηράκλειο, κατά υπόδειξη της οχυρής θέσης, απο μοναχό.

  Με την Αραβική κατάκτηση, η περιοχή του Ηρακλείου επανήλθε στο προσκήνιο για πρώτη φορά μετά τη Μινωική εποχή και διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στα δρώμενα της νήσου, εκτοπίζοντας την ήδη κατεστραμμένη  Γόρτυνα. 

  Οι Άραβες οργάνωσαν εδώ την πρωτεύουσα του νησιού, την οχύρωσαν και την ονόμασαν ''Rabdlh el Khandaq,'' δηλαδή ''Φρούριο της Τάφρου,'' που στα Ελληνικά έμεινε γνωστή ως ''Χάνδακας.''

     Ο Αραβικός στόλος, πλεέι προς την Κρήτη, σε μικρογραφία του12ου αιώνα μ.Χ.

Μοζάραβες του 10ου αιώνα μ.Χ. (https://en.wikipedia.org)

    Με επίκεντρο το λιμάνι του Χάνδακα, αναπτύχθηκε κατα την Αραβική κυριαρχία της Κρήτης, ένας ιδιότυπος και αμφιλεγόμενος πολιτισμός.

   Η ''Θεόλεστος και βαρβαροτρόφος'' κατα τους Βυζαντινούς Κρήτη, μεταμορφώθηκε σε ένα αυτόνομο εμιράτο, με κύρια πηγή εσόδων τη λεία απο τις πειρατικές επιδρομές στη Βυζαντινή επικράτεια, ενώ στο λιμάνι του Χάνδακα λειτούργησε  ένα απο τα μεγαλύτερα  μόνιμα σκλαβοπάζαρα της Μεσογείου.

  Εκστρατείες όπως αυτή του 873, απο τον Σαήτ, γιό του Αμπου Χαφς, κατακτητή και εθνάρχη των Μοζαράβων της Κρήτης, σε συνεργασία με τον Κρητικό Φώτιο, με 27 κύρια πλοία και πολλά βοηθητικά, φανερώνουν το βαθμό οργάνωσης του Αραβικού στόλου και κατά συνέπεια και του λιμανιού του Χάνδακα.

Βιβλιογραφία

Χρυσούλα Τζομπανάκη - Το Ηράκλειο Εντός των Τειχών 

Θεοχάρης Δετοράκης - Ιστορία της Κρήτης